Thánh Địa Mỹ Sơn Là Di Tích Lịch Sử Gì
Kinh nghiệm du lịch, đánh giá điểm đến và ẩm thực nổi tiếng Đà Nẵng
Kinh nghiệm du lịch, đánh giá điểm đến và ẩm thực nổi tiếng Đà Nẵng
Là nơi tổ chức lễ thánh tẩy của các vị vua người Chăm Pa
Trước kia, Thánh Địa Mỹ Sơn được biết đến là một thánh địa Ấn Độ giáo của vương quốc Chăm Pa. Mỗi khi có vị vua lên ngôi, họ thường đến đây để dâng cúng lễ vật, làm lễ thánh tẩy và xây dựng đền thờ.
Ngoài ra, Thánh Địa Mỹ Sơn còn là trung tâm văn hoá và tín ngưỡng quan trọng đối với các triều đại Chăm Pa. Đồng thời cũng là nơi chôn cất của các vị vua và những người có quyền lực lớn.
Thánh Địa Mỹ Sơn được xây dựng trong một thung lũng rộng lớn gần đầu nguồn sông Thu Bồn. Đây là nơi linh thiêng thờ cúng các vị thần và vua Chăm Pa cổ đại.
Các ngôi đền được xây bằng gạch đỏ, trang trí bởi các bức phù điêu mang hình ảnh đáng kính của các vị thần, nữ thần đạo Hindu, động vật, vũ nữ Apsara và các vị vua Chăm. Ngoài ra, Thánh Địa Mỹ Sơn còn mang đậm dấu ấn của đạo Hindu bởi các họa tiết như thần rắn Naga, cây sen, ngọn lửa,...
Các cụm tháp được xây dựng theo chiều kim đồng hồ
Trong văn hóa của người Chăm Pa, việc xây dựng đền thờ bắt buộc cửa chính phải hướng về phía Đông để đón ánh sáng mặt trời. Tuy nhiên, tại Thánh Địa Mỹ Sơn lại có đến 5 cụm tháp có cửa chính được xây theo hướng Đông Nam.
Theo các nhà nghiên cứu khảo cổ học cho biết, do quá trình hoạt động đứt gãy đã làm thay đổi hướng cửa chính của các cụm tháp. Thay vì xây theo hướng quy định, các cụm tháp tại Thánh Địa Mỹ Sơn lại bị điều chỉnh hướng theo chiều kim đồng hồ.
Những trải nghiệm thú vị khi đến tham quan Thánh Địa Mỹ Sơn
Khi đặt chân đến Thánh Địa Mỹ Sơn, bạn sẽ phải ngỡ ngàng trước những trải nghiệm vô cùng thú vị và độc đáo như:
Minh chứng về một nền văn mình Châu Á đã biến mất
Tại cuộc họp thứ 23 tại Maroc năm 1999, UNESCO đã quyết định công nhận Thánh Địa Mỹ Sơn ở Hội An là một trong những di sản văn hóa thế giới. Đó là minh chứng rõ nhất về một nền văn minh Châu Á đã biến mất.
Vì đó là nền văn minh Chăm Pa, một nền văn minh đã từng tồn tại ở khu vực miền Trung Việt Nam từ cuối thế kỷ 2 đến đầu thế kỷ 19. Mặc dù đã trải qua bao biến cố lịch sử, giá trị văn hóa tại Thánh Địa Mỹ Sơn vẫn giữ nguyên cho đến ngày nay và thu hút sự yêu thích của du khách từ khắp nơi.
Khám phá con đường rộng 8m dẫn đến trung tâm khu di tích Thánh Địa Mỹ Sơn
Còn đường này được một chuyên gia người Ấn Độ phát hiện ra trong quá trình trùng tu và phục chế lại các tháp đền. Con đường này có chiều rộng là 8m, hai bên là hai bức tường nằm song song được chạm khắc hoa văn một cách tinh tế và được chôn trong lòng đất với độ sâu 1m.
Theo các tư liệu lịch sử cho biết, chỉ có vua chúa, hoàng tộc hoặc những người quyền lực cao mới được phép đi trên con đường này. Đây cũng chính là con đường dẫn trực tiếp tới các khu tháp lớn thường được sử dụng để tổ chức các buổi lễ lớn của người Chăm cổ xưa.
Thưởng thức các tiết mục văn hóa nghệ thuật độc đáo
Bên cạnh việc khám phá các di tích tại Thánh Địa Mỹ Sơn, du khách còn có cơ hội được trải nghiệm sâu sắc hơn về văn hóa của người Chăm Pa thời xưa qua các màn trình diễn văn hóa nghệ thuật. Chẳng hạn như trình diễn nhạc cụ dân tộc hay các vũ điệu múa truyền thống của người Chăm. Đặc biệt, vũ điệu Apsara tinh tế sẽ tạo cho du khách cảm giác như bước vào một không gian huyền bí giữa rừng núi.
Ngoài ra, việc tham gia vào lễ hội Katê tại Mỹ Sơn vào tháng 7 hàng năm theo lịch dân tộc Chăm cũng là một trải nghiệm vô cùng tuyệt vời. Đây là một trong những lễ hội truyền thống quan trọng nhất của người Chăm, nhằm tưởng nhớ tổ tiên cũng như cầu nguyện cho sự thịnh vượng và bình an.
Tham quan khu bảo tàng tại Thánh Địa Mỹ Sơn
Trong khu di tích Thánh Địa Mỹ Sơn còn lưu giữ một kho tàng văn hóa quý giá của người Chăm Pa xưa. Đó là hệ thống tượng đá điêu khắc mang hình ảnh của các vị thần và hoa văn chạm khắc, thể hiện sự tôn kính và tín ngưỡng sâu sắc của người Chăm Pa.
Kỹ thuật xây dựng, điêu khắc và chạm khắc tinh xảo của họ đã đạt đến một đỉnh cao, với những chi tiết trang trí sống động và chân thực, thể hiện lòng thành kính đối với thần linh.
Khám phá lối kiến trúc độc đáo của Thánh Địa Mỹ Sơn
Lối kiến trúc tại Thánh địa Mỹ Sơn mang nhiều nét đặc trưng của Ấn Độ giáo. Những đền tháp tại đây được xây dựng chủ yếu từ gạch đá và hướng về phía Đông - nơi mặt trời mọc và cũng là nơi trú ngụ các thần linh. Cấu trúc của đền, tháp bao gồm 3 phần chính là: đế tháp, thân tháp và đỉnh tháp.
Mỗi đền, tháp tại Thánh Địa Mỹ Sơn sẽ thờ một vị thần hoặc một vị vua triều đại khác nhau. Do đó, mỗi công trình được xem như một mảnh ghép tái hiện lại nền văn hóa lịch sử của Vương quốc Chăm Pa.
Khu di tích lịch sử Thánh Địa Mỹ Sơn được chia thành 3 khu vực chính bao gồm:
Một số lưu ý khi đến tham quan Thánh Địa Mỹ Sơn
Khi đến thăm quan di sản văn hóa Thánh Địa Mỹ Sơn, bạn cần lưu ý những điều quan trọng sau đây:
Vừa rồi, Drt.danang.vn đã chia sẻ chi tiết về những điều thú vị tại khu di tích Thánh Địa Mỹ Sơn. Nếu bạn là một người yêu thích khám phá những di tích lịch sử, đào sâu về văn hóa cổ của người Chăm Pa, thì Thánh Địa Mỹ Sơn chắc chắn là địa điểm mà bạn không thể bỏ qua. Hãy lên kế hoạch khám phá Thánh Địa Mỹ Sơn ngay hôm nay để trải nghiệm những điều thú vị và độc đáo tại đây nhé.
Thánh địa Mỹ Sơn thuộc xã Duy Phú, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, cách thành phố Đà Nẵng khoảng 69 km và gần thành cổ Trà Kiệu, bao gồm nhiều đền đài Chăm Pa, trong một thung lũng đường kính khoảng 2 km, bao quanh bởi đồi núi. Đây từng là nơi tổ chức cúng tế của vương triều Chăm Pa cũng như là lăng mộ của các vị vua Chăm Pa hay hoàng thân, quốc thích. Thánh địa Mỹ Sơn được coi là một trong những trung tâm đền đài chính của Ấn Độ giáo ở khu vực Đông Nam Á và là di sản duy nhất của thể loại này tại Việt Nam.
Thông thường người ta hay so sánh Thánh địa này với các tổ hợp đền đài chính khác ở Đông Nam Á như Borobudur (Java, Indonesia), Pagan (Myanma), Angkor Wat (Campuchia) và Ayutthaya (Thái Lan). Từ năm 1999, Thánh địa Mỹ Sơn đã được UNESCO chọn là một trong các di sản thế giới tân thời và hiện đại tại phiên họp thứ 23 của Ủy ban di sản thế giới theo tiêu chuẩn C (II) như là một ví dụ điển hình về trao đổi văn hoá và theo tiêu chuẩn C (III) như là bằng chứng duy nhất của nền văn minh châu Á đã biến mất. Hiện nay, nơi đây đã được thủ tướng chính phủ Việt Nam đưa vào danh sách xếp hạng 23 di tích quốc gia đặc biệt quan trọng.
Mỹ Sơn có lẽ được bắt đầu xây dựng vào thế kỷ IV. Trong nhiều thế kỷ, Thánh địa này được bổ sung thêm các ngọn tháp lớn nhỏ và đã trở thành khu di tích chính của văn hóa Chămpa tại Việt Nam. Ngoài chức năng hành lễ, giúp các vương triều tiếp cận với các Thánh thần, Mỹ Sơn còn là trung tâm văn hóa và tín ngưỡng của các triều đại Chămpa và là nơi chôn cất các vị vua, thầy tu nhiều quyền lực. Những di vật đầu tiên được tìm thấy ghi dấu thời đại vua Bhadravarman I (Phạm Hồ Đạt) (trị vì từ năm 381 đến 413), vị vua đã xây dựng một Thánh đường để thờ cúng linga và Shiva. Mỹ Sơn chịu ảnh hưởng rất lớn của Ấn Độ cả về kiến trúc – thể hiện ở các đền tháp đang chìm đắm trong huy hoàng quá khứ, và về văn hóa – thể hiện ở các dòng bia ký bằng chữ Phạn cổ trên các tấm bia.
Dựa trên các tấm bia văn tự khác, người ta biết nơi đây đã từng có một đền thờ đầu tiên được làm bằng gỗ vào thế kỷ IV. Hơn 2 thế kỷ sau đó, ngôi đền bị thiêu hủy trong một trận hỏa hoạn lớn. Vào đầu thế kỷ VII, vua Sambhuvarman (Phạm Phạn Chi) (trị vì từ năm 577 đến năm 629) đã dùng gạch để xây dựng lại ngôi đền còn tồn tại đến ngày nay (có lẽ sau khi dời đô từ Khu Lật về Trà Kiệu). Các triều vua sau đó tiếp tục tu sửa lại các đền tháp cũ và xây dựng các đền tháp mới để thờ các vị thần. Gạch là vật liệu tốt để lưu giữ ký ức của một dân tộc kỳ bí và kỹ thuật xây dựng tháp của người Chàm cho tới nay vẫn còn là một điều bí ẩn. Người ta vẫn chưa tìm ra lời giải đáp thích hợp về chất liệu gắn kết, phương thức nung gạch và xây dựng.
Những ngọn tháp và lăng mộ có niên đại từ thế kỷ VII đến thế kỷ XIV, nhưng các kết quả khai quật cho thấy các vua Chăm đã được chôn cất ở đây từ thế kỷ IV. Tổng số công trình kiến trúc là trên 70 chiếc. Thánh địa Mỹ Sơn có thể là trung tâm tôn giáo và văn hóa của nhà nước Chăm Pa khi thủ đô của quốc gia này là Trà Kiệu hay Đồng Dương.
Sau khi vương quốc Chiêm Thành lụi tàn, Thánh địa Mỹ Sơn đã chìm trong lãng quên hàng thế kỷ, đến năm 1885, nó mới được phát hiện. Mười năm sau, các nhà nghiên cứu bắt đầu thực hiện các cuộc phát quang, nghiên cứu khu di tích này.
Có thể chia việc nghiên cứu của các nhà khoa học Pháp về Mỹ Sơn thành hai giai đoạn:
• Từ năm 1898 đến 1899: Louis Finot và Launet de Lajonquere nghiên cứu các văn bia.
• Từ năm 1901 đến 1902: Henri Parmentier nghiên cứu về nghệ thuật, năm 1904 ông cùng Olrpeaus tổ chức khai quật khảo cổ học tại đây.
Đến năm 1904, những tài liệu cơ bản nhất về Mỹ Sơn đã được L. Finot và H. Parmentier công bố. Từ công trình nghiên cứu của H. Parmentier, người ta biết cách đây hơn 100 năm Mỹ Sơn còn 68 công trình kiến trúc, và ông đã chia chúng thành các nhóm từ A, A’ đến N.
Nhà nghiên cứu nghệ thuật F.S. Tern chia di tích Chăm Việt Nam thành 7 phong cách nghệ thuật theo quá trình tiến triển của nó. Mỹ Sơn có đủ đại biểu các phong cách, trong đó có 2 phong cách xuất phát từ Mỹ Sơn. Đặc biệt phong cách Mỹ Sơn A1 với xuất phát là đền A1 thường được gọi là kiệt tác kiến trúc của di tích Chăm.
Các nhà khảo cổ học Pháp chia các công trình kiến trúc ở Mỹ Sơn ra làm 10 nhóm chính: A, A’, B, C, D, E, F, G, H, K để đặt tên cho mỗi công trình theo kiểu ghép chữ cái và số.
Về mặt kiến trúc thì các đền tháp, lăng mộ ở Mỹ Sơn là nơi hội tụ của các kiểu dáng khác nhau, từ những kiểu cổ đại hay kiểu Mỹ Sơn E1 (thế kỷ VIII, Mỹ Sơn E1 và F1), kiểu Hòa Lai (cuối thế kỷ VIII – đầu thế kỷ IX, Mỹ Sơn A2, C7 và F3), kiểu Đồng Dương (cuối thế kỷ IX – đầu thế kỷ X, Mỹ Sơn A10, A11-13, B4, B12), kiểu Mỹ Sơn A1 (thế kỷ X, Mỹ Sơn B5, B6, B7, B9, C1, C2, C5, D1, D2, D4), kiểu chuyển tiếp Mỹ Sơn A1-Bình Định (đầu thế kỷ XI – giữa thế kỷ XII, Mỹ Sơn E4, F2, nhóm K) và kiểu Bình Định (cuối thế kỷ XI – đầu thế kỷ XIV, Mỹ Sơn B1 và các nhóm G, H).
Nghệ thuật và kiến trúc qua bố cục đền tháp mang ảnh hưởng lớn của phong cách Ấn Độ. Khu Thánh địa gồm nhiều cụm tháp, bố cục mỗi cụm tháp đều có một tháp chính (Kalan) ở giữa và nhiều tháp phụ nhỏ bao bọc xung quanh. Kalan thường thờ Linga (sinh thực khí) hay linh tượng Shiva. Mặt trước mỗi cụm tháp là một tháp cổng (Gopura), tiếp đến tiền đình (Mandapa), hạng mục công trình có chức năng là nơi sắp xếp lễ vật và múa hát nghi thức hành lễ. Bên cạnh là một kiến trúc luôn quay về hướng Bắc (hướng thần tài lộc Kuvera), gồm 1 hay 2 phòng, gọi là Kósa Grha dùng để chứa đồ tế nhuyễn và thức ăn (cỗ) cúng chư thần.[1] Các tháp đều có hình chóp, biểu tượng của đỉnh Meru thần Thánh, nơi cư ngụ của các vị thần Hindu. Cổng tháp thường quay về phía đông để tiếp nhận ánh sáng Mặt Trời. Nhiều tháp có kiến trúc rất đẹp với hình những vị thần được trang trí với nhiều loại hoa văn. Phần lớn những kiến trúc này hiện nay đã bị suy tàn, nhưng đây đó vẫn còn sót lại những mảng điêu khắc mang dấu ấn hoàng kim của các triều đại Chăm Pa huyền thoại. Những đền thờ chính ở Mỹ Sơn thờ một bộ linga hoặc hình tượng của thần Shiva – thần bảo hộ của các triều vua Chăm Pa. Những người cầu nguyện thời trước thường đi vòng quanh tháp theo chiều kim đồng hồ trên một lối nhỏ.
Cụm tháp A (Kalan Mỹ Sơn A1) thờ một bộ Linga, có 6 ngôi đền nhỏ từ A2-A7 đối xứng nhau bao quanh thờ các vị thần phương hướng (trừ 2 hướng Đông, Tây): hướng Đông-thần sấm Indra, hướng Đông Nam-thần lửa Agni, hướng Nam-Diêm vương Yama, hướng Tây-thần bầu trời Varuna, hướng Tây Nam-thần Nairta, hướng Tây Bắc-thần gió Vayu, hướng Bắc-thần Kuvera, hướng Đông Bắc-thần toàn năng Isána. Tháp A1 có 2 cửa chính đối diện nhau, quay về 2 hướng Đông và Tây. Bao phía ngoài, xa tháp chính A1 hơn, là các tháp phụ tương đối lớn, được ký hiệu từ A8-A12, phân bố trên một mặt bằng vuông vắn.
Đối diện với cụm tháp A, là cụm tháp B (Kalan Mỹ Sơn B1) là cụm tháp trung tâm của Thánh địa Mỹ Sơn.
Mặc dù chịu ảnh hưởng lớn từ Ấn Độ giáo, song biểu tượng của Phật giáo cũng tìm thấy ở Mỹ Sơn, vì đạo Phật Đại Thừa (Mahayana) đã trở thành tín ngưỡng chính của người Chăm vào thế kỷ X. (Một số đền đài đã được xây dựng trong thời gian này, tuy nhiên vào thế kỷ XVII nhiều tòa tháp ở Mỹ Sơn đã được tu sửa và xây dựng thêm) thông tin này không chính xác.
ại Thánh địa Mỹ Sơn có một đền xây dựng bằng đá, nó cũng là đền đá duy nhất của các di tích Chăm. Văn bia tại Mỹ Sơn cho biết, đền này được trùng tu lần cuối cùng bằng đá vào năm 1234.Nhưng rất tiếc là xây dựng chưa hoàn thành. Khi người Pháp khám phá Mỹ Sơn nó có nền như ngày nay, phía trên là đống gạch khổng lồ mà họ phải dọn dẹp 2 tháng mới xong (theo Vòng tròn Mỹ Sơn, tác giả Parmentier, 1904) Ngày nay, ngôi đền này đã bị sập (có lẽ do bom Mỹ trong chiến tranh Việt Nam, vì ngay sát tháp là một hố bom sâu hoắm vẫn dấu tích) nhưng hệ móng của nó cho thấy nó cao trên 30 m và đây là ngôi đền cao nhất của Thánh địa này. Các tài liệu thu thập được xung quanh khu đền này cho thấy nhiều khả năng đây là vị trí của ngôi đền đầu tiên vào thế kỷ IV.
Công việc bảo tồn đầu tiên diễn ra năm 1937 bởi các nhà khoa học người Pháp. Trong giai đoạn từ năm 1937 đến 1938, đền A1 và các đền nhỏ xung quanh nó được trùng tu. Các năm sau, từ năm 1939 đến 1943, các tháp B5, B4, C2, C3, D1, D2 được trùng tu và gia cố lại. Tuy nhiên, nhiều tháp và lăng mộ (bao gồm tổ hợp A với tháp A1 đã từng rất tráng lệ – gồm tháp chính A1 cao 24 mét và 6 tháp phụ xung quanh, bị hủy diệt năm 1969) đã bị hủy diệt trong Chiến tranh Việt Nam.
Phần lớn các đền đài trong các nhóm khu vực trung tâm như B, C và D còn tồn tại, và mặc dù rất nhiều pho tượng, bệ thờ và linga đã bị lấy về Pháp trong thời kỳ thực dân hay gần đây được chuyển tới các viện bảo tàng như Viện bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Viện bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh và Bảo tàng Nghệ thuật điêu khắc Chăm Đà Nẵng, vẫn có một viện bảo tàng Tuesday dược thiết lập trong 2 ngôi đền với sự trợ giúp của người Đức và Ba Lan để trưng bày các mô hình các lăng mộ và hiện vật còn lại. Ngày 24 tháng 3 năm 2005 tỉnh Quảng Nam đã tổ chức lễ khánh thành nhà trưng bày, giới thiệu di tích Mỹ Sơn với diện tích 5.400 m² với nhà trưng bày chính rộng 1.000 m² ngay lối dẫn vào di tích (khoảng 1 km) do Nhật Bản tài trợ không hoàn lại. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn nhiều lo ngại về tình trạng của các công trình kiến trúc, một số trong đó có khả năng sập đổ. Trong giai đoạn từ năm 2002 đến 2004, Bộ Văn hóa và Thông tin Việt Nam đã chi khoảng 7 tỷ VNĐ (USD 440.000) cho dự án phục chế khẩn cấp Thánh địa Mỹ Sơn; một dự án của UNESCO được hỗ trợ bởi chính phủ Ý với số tiền là USD 800.000 và các cố gắng phục chế có nguồn vốn từ Nhật Bản hiện nay cũng đang góp phần ngăn chặn tình trạng xuống cấp của chúng. Các công việc phục chế tại đây cũng được World Monuments Fund (WMF) góp vốn.
Di tích lịch sử là công trình xây dựng, địa điểm và các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia thuộc công trình, địa điểm đó có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học.
